Hatay Sarısı diyorlar adına. Naif, sıcak bir sarı. Adını bölgeye has bir ipek böceği ırkından alıyor. Yaklaşık 50 yıl önce Hatay’da yaygın olarak üretilen bu tür artık özel projelerle hayatta tutulmaya çalışılıyor.
O projelerden biri de EkoDoku Sürdürülebilir Yaşam Kooperatifi’nin ‘barış ipeği’ adındaki çalışmasıydı. İşler iyi gidiyordu. Depremle, yüzlerce koza da enkazın altında kaldı, tezgâhlar da…
NEDEN BARIŞ İPEĞİ
Hemen size EkoDoku Sürdürülebilir Yaşam Kooperatifi’nden bahsedeyim. En az Hatay Sarısı kadar naif bir iş bu. 2017’de Hatay’da Esra Üzel Yüncüler, Alev Aydın Yavuzcan, Ayşen Sema Tekin ve Tuba Üzel adında dört kadın tarafından kurulan kooperatif, kente Sürdürülebilir Tekstil Moda ve Tasarım Merkezi’ni kazandırdı. Özelliği nedir bu işin? Dünyada “Şiddetsiz İpek” veya “Barış İpeği” olarak bilinen yöntemi uyguluyorlar. Dört nesildir ipekböcekçiliği ve ipek dokumacılığı yapan bir ailenin bilgi, deneyim ve üretim geleneklerini bugüne taşıyorlar ama bunu ‘böcek boğma işlemi yapmadan’ gerçekleştiriyorlar. İşin bilimsel yönü de var. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi (BAP) kapsamında yürütülüyor.
Nasıl yapılıyor sorusunun yanıtı, ipek sevdamın sona ermesine neden olacak cinsten. Normal ipek üretiminde, koza içindeki tırtıl veya kelebeğin fırınlanarak ölmesine yol açan ‘böcek boğma’ yöntemi uygulanıyormuş. Böylece hayvanın kozadan daha erken çıkması sağlanıyormuş.
Barış ipeği yönteminde ise kelebeğin ördüğü kozayı delip dışarı çıkması sabırla bekleniyor. Delik kozalardan da yüksek kalitede iplik ve kumaş elde ediliyor. Çılgın bir iş değil mi. Bu çılgın kadınlar bu projeyi Hatay Sarısı ırkı ile yapıyor. Bir taşla çok kuş.
Depremde EkoDoku’nun çalışmalarının büyük bölümü hasar aldı. Büyük emekler enkaz altında kaldı. Kooperatif kara kara düşünürken, depremin ilk anından itibaren bölgede projeler yürüten IC İbrahim Çeçen Vakfı’nın gönüllüleri ile yollar kesişti. Vakfın Yönetim Kurulu Başkanı Günseli Çeçen ile geçtiğimiz günlerde bir araya geldik. Ailenin bir yanı Hataylı olduğu için bölgede oldukça aktif çalıştıklarını söyledi. EkoDoku’yu da zaten takip ettiklerinden hemen ‘ne yapabiliriz’ diye kollar sıvanmış.
YENİ USTALAR YETİŞİYOR
Günseli Çeçen, “Biz bir eğitim vakfı olduğumuz için hayatta kalan ustalara odaklandık. Onlarla yeniden eğitimler başlattık. iki ustayı bordromuza aldık. Uzun süreli bir eğitim programı yaptık. Hataylı Duman ailesinin Defne Apollon Çiftliği’nde üretime başlandı. Kadın ve gençler eğitim alıyor. Bundan sonra da ürünlerin satışına destek vereceğiz. Evlerde de üretim yapılıyor” dedi.
IC İbrahim Çeçen Vakfı’nın bölgede yerinde istihdamla ilgili de önemli çalışmaları olduğunu yine Günseli Çeçen’den öğrendim. Halk Eğitim ile yakın temastalar.Ayrıca vakfın kurduğu Hatay’daki yaşam alanında da yine başta kadınlar olmak üzere depremzedelere eğitimler veriyorlar. Travma sonrası psikososyal destek programlarını da yürütüyorlar.
